“Οι εκδρομές του Μικρού Δέντρου είναι αναπόσπαστο μέρος της κοινοτικής παιδαγωγικής διαδικασίας. Για μας είναι ο χώρος και ο χρόνος για να ανακαλύψουμε τους εαυτούς μας, τους άλλους αλλά και το περιβάλλον γύρω μας. Με το μέσο αυτό επανοικειοποιούμαστε τους δημόσιους χώρους παρεμβαίνοντας σε αυτούς. Η πόλη και η φύση θα είναι πάντα η καλύτερη βάση για την κατάκτηση της γνώσης και της ελευθερίας όχι μόνο των ενηλίκων αλλά και των παιδιών. Υπερασπίζοντας το δικαίωμα της παιδικής ηλικίας να μην είναι ταυτισμένη με την προετοιμασία για την ενηλικίωση, αλλά η ίδια η ζωή μέσα και έξω από τα τείχη του σχολείου και του σπιτιού.”
(Παιδαγωγικό πλαίσιο του Μικρού δέντρου)

Κάναμε ένα κύκλο γονείς-παιδιά-συνοδές και αφού ενεργοποιήσαμε το σώμα μας και τη συγκέντρωσή μας, βαλθήκαμε να προσπαθούμε να δημιουργήσουμε μια σιωπή, να κοιτάξουμε το δάσος που μας περιτριγύριζε και να ακούσουμε τους ήχους των ζώων και των φυτών που ζουν εκεί. Η επιθυμία της ομάδας των παιδιών ήταν ρητή και ήταν αυτή που παρακίνησε όλη την κοινότητα. Πάμε να περπατήσουμε μέσα στο δάσος.
Στην πορεία μας, μετά από μερικά βήματα κάτι μας τράβηξε το ενδιαφέρον. Πολλές/οί παρατήρησαν και μοιράστηκαν με τις υπόλοιπες κάστανα που βρίσκονταν πεσμένα στο έδαφος. Έτσι δώσαμε χρόνο για να αγγίξουμε αυτούς τους καρπούς, να επεξεργαστούμε το αγκαθωτό τους περίβλημα, να στρέψουμε το βλέμμα μας ψηλότερα για να απαντήσουμε σε ερωτήματα όπως το πώς είναι το δέντρο καστανιά, πώς μοιάζουν τα φύλλα της και πως ο κορμός της. Αποφασίσαμε να συνεχίσουμε την πορεία μας συλλέγοντας κάστανα που βρίσκαμε.
Μπαίνοντας στο μονοπάτι που οδηγούσε στο δάσος αρχίσαμε να ακούμε τον ήχο που έκαναν τα βήματά μας πάνω στα ξερά φύλλα. Κάποιες/οι ελαφρύναμε το βήμα μας για να κάνουμε την παρουσία μας σιωπηλή ενώ άλλοι/ες εξερευνούσαν αδιάκοπα τα άλλα έμβια όντα γύρω μας.
Η ομάδα συγκεντρώθηκε γύρω από ένα νεκρό σκαθάρι που ανακάλυψε ο Λ. και αρχίσαμε να αναρωτιόμαστε για το λόγο που πέθανε, πως ζει σ’αυτό το δάσος με τα ψηλά δέντρα και κάποιοι/ες αναπτύξαμε μια συμπάθεια γι’αυτό και ίσως και για όλα τα υπόλοιπα σκαθάρια. Στη συνέχεια εντοπίσαμε ένα κυκλάμινο. Σταθήκαμε, το αγγίξαμε παρατηρήσαμε τις ρίζες του και συζητήσαμε για τη ζωή του στο δάσος. Κάποιος σκέφτηκε να ακονίσει τα νύχια του σε ένα τραχύ φλοιό δέντρου όπως θα έκανε μια αρκούδα και τελικά όλοι/ες θέλησαν να νιώσουν πως ήταν αυτός ο φλοιός.
Βρήκαμε ένα ξέφωτο και αποφασίσαμε να σταματήσουμε. Εκεί υπήρχε μια ξύλινη κατασκευή, σαν το τίπι που έχουμε στο σχολείο. Μαζέψαμε ξερά κλαδιά για να επενδύσουμε την ξύλινη κατασκευή και μπήκαμε μέσα.
Η φύση μπορεί να μας προσφέρει αρκετά. Καρπούς για να φάμε αλλά και υλικά για να φτιάξουμε ένα σπίτι. Όμως η φύση υπάρχει εκεί και χωρίς εμάς. Τα δέντρα φυτρώνουν χωρίς να τα φυτέψει ο άνθρωπος και τα έντομα κάνουν τον κύκλο της ζωής τους χωρίς να τα βοηθά ή να τα απειλεί το ανθρώπινο χέρι.
Γυρίσαμε στο Μικρό Δέντρο και στην πρωινή συνέλευση της Δευτέρας φέραμε και όσα είχαμε μαζέψει από το δάσος του Χορτιάτη. Ο Λ. είχε προτείνει εκδρομή στο δάσος του Χορτιάτη,, όλοι και όλες συμφώνησαν. Το τοτέμ πέρασε από όσους/ες ήθελαν να μιλήσουν για την υλοποίηση της απόφασης.
Μια λέξη, μια φράση, ότι μας άρεσε, μας ενθουσίασε ή μας δυσκόλεψε. Κάποια έβαλε το θέμα : “τι θα κάνουμε με τα κάστανα”. Ο Ο. πρότεινε να τα βράσουμε και να τα φάμε. Η ιδέα τους/τις βρήκε όλους/ες σύμφωνους/ες. Όσοι/ες ήθελαν δήλωσαν τη διαθεσιμότητά τους και η ομάδα δημιουργήθηκε. Έσκαψαν ένα λάκκο στον αγρό, δίπλα στο τίπι, έφτιαξαν μια εστία με πλατιές πέτρες, μίλησαν για τη φωτιά και τους κανόνες ασφαλείας, γέμισαν την κατσαρόλα με νερό και υλοποίησαν την απόφαση. Το τέλος της ημέρας μας βρήκε να απολαμβάνουμε τα βρασμένα κάστανα συζητώντας πότε θα επισκεφθούμε ξανά το δάσος του Χορτιάτη.

Πριν λίγο καιρό μας ήρθαν δύο κούτες με το ταχυδρομείο. Κάτσαμε όλοι και όλες σε ένα κύκλο για να ανοίξουμε τα κουτιά εκ των οποίων το ένα ήταν από Αθήνα και το άλλο από Αγγλία. Κάθε φορά που παραγγέλνουμε παιδαγωγικό υλικό όλη η κοινότητα μοιράζεται τον ενθουσιασμό. Πριν όμως απαριθμήσουμε τα καινούρια υλικά, ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά.
Τον Σεπτέμβριο του 2013 νοικιάσαμε ένα σπίτι στο Κρυονέρι και αφού το βάψαμε, το μαστορέψαμε και το καθαρίσαμε κάναμε μια ικανοποιητική παραγγελία ακατέργαστου ξύλου και… βουρ για τις δουλειές. Το ξύλο θα το μεταμορφώνονταν σε έπιπλα και παιδαγωγικό υλικό για το σχολείο μας. Στην πορεία συναντηθήκαμε με επιπλοποιούς, μαραγκούς, μπογιατζήδες και άλλους τεχνίτες. Μας κόβανε κύβους, πρίσματα και ράβδους σε ακριβείς διαστάσεις και εμείς μετά τα τροχίζαμε και τα βάφαμε. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι μας πρόσφεραν τον χρόνο τους και τα υλικά τους χωρίς να έχουν άμεση εμπλοκή ή κάποιο όφελος από το εγχείρημα. Σιγά σιγά μάθαμε όλες να κατασκευάζουμε και να μεταποιούμε έπιπλα αλλά και αντικείμενα στα μέτρα των παιδιών. Έτσι λοιπόν, κατασκευάστηκαν τα ράφια, οι βιβλιοθήκες και τα τραπέζια του σχολείου. Χρειάστηκαν επίσης πολλές ώρες υπομονής και συγκέντρωσης για να βαφτούν ο ροζ πύργος, η καφέ σκάλα, η μπλε και κόκκινες ράβδοι, οι χρωματικές πλάκες, η κινητή αλφάβητος, τα δώρα του Froebel, το οικοδομικό υλικό κ.τ.λ. Ακόμη, μαζέψαμε από τα σπίτια μας και τα σπίτια φίλων και αλληλέγγυων, ότι άλλο μπορεί να χρειάζεται ένα σπίτι με αρκετούς συγκάτοικους.
Συνεχίζοντας με το ζήτημα του περιορισμένου χρόνου – σαν προβληματική της αυτοοργάνωσης – γεγονός που σίγουρα δεν απασχολεί τα παιδιά αλλά τους ενήλικες. Οι ενήλικες θεωρούμε πως δεν θέλουμε να χάνουμε το χρόνο μας, ενώ αντίθετα για τα παιδιά θεωρούμε δεδομένο πως χάνουνε το χρόνο τους παίζοντας. Παρ’ όλα αυτά “Είναι προφανές ότι τα παιδικά χρόνια δε θα έπρεπε να ξοδεύονται άσκοπα όσο τώρα…Τα παιδιά που έχουν κατασκευάσει με κομμάτια από χρωματιστά χαρτιά τα τετράγωνα του Πυθαγόρειου Θεωρήματος δεν θα το δουν σαν ένα όργανο βασανισμού που επινόησαν οι δάσκαλοι για την γεωμετρία…Γνωρίζουμε πόσο αρέσει στα παιδιά να κατασκευάζουν παιχνίδια μόνα τους…Οι γονείς, όμως, είτε ναρκώνουν από βλακεία αυτό το πάθος ή δεν ξέρουν πως να το χρησιμοποιήσουν.”* Τα παιδιά του Μικρού Δέντρου δεν έφτασαν πρώτη φορά μια Δευτέρα με τις τσάντες στην αυλή του σχολείου και πέρασαν με αγωνία την πόρτα αποχωριζόμενα τους γονείς τους, αλλά ήταν ενεργά και παρόντα σε όλες τις διαδικασίες προετοιμασίας του σχολείου. Και έτσι ακόμα συμβαίνει, κάθε εργασία που χρειάζεται ή αποφασίζεται να γίνει μας αφορά όλους/ες και είναι ευθύνη τόσο του ατόμου που το ανέλαβε όσο και ολόκληρης της κοινότητας.

Φτάνοντας στην φετινή σχολική χρονιά, τον Σεπτέμβριο του 2018 το Μικρό Δέντρο είναι εμπλουτισμένο και ‘μεγαλωμένο’ κατά πέντε χρόνια. Όπως λοιπόν και το περιβάλλον έχει εμπλουτιστεί με παιδαγωγικό υλικό, έπιπλα και βιβλία, έτσι και το έμψυχο μέρος του περιβάλλοντος δηλ. το πλέγμα των σχέσεων μας και των εμπειριών μας τόσο στο εσωτερικό της κοινότητας όσο και στις συνεργασίες της. Η παιδαγωγική που έχουμε επιλέξει και προσπαθούμε να πραγματώσουμε είναι τρόπος ζωής και συμβίωσης στο σπίτι, στο σχολείο, στη πόλη, στη φύση…
Ανοίγοντας ζητήματα αλληλεγγύης θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τα άτομα και τις συλλογικότητες που μας στήριξαν και μας στηρίζουν στο μέλλον, στο παρελθόν και στο παρόν.

“Η αληθινή εκπαίδευση, άξια του ονόματος της, θα κατορθώσει τα πάντα μόνο με τον αυθορμητισμό.” F. Ferrer

*P. Kropotkin, Διανοητική και χειρωνακτική εργασία, ελεύθερος τύπος 2015

Ο διώνυμος κύβος. Μοντεσσοριανό υλικό που αναπαριστά με αισθητηριακό τρόπο το ανάπτυγμα του κύβου (α+β) εις την τρίτη. Το παιδί χτίζει τον κύβο καθοδηγούμενο μόνο από το χρώμα και το σχήμα, εξερευνώντας μία αφηρημένη ιδέα βασιζόμενο σε πληροφορίες που ήδη γνωρίζει. Η φιλοσοφία αυτή, του να ξεκινάς από κάτι χειροπιαστό και συγκεκριμένο και να οδηγείσαι βήμα βήμα στον κόσμο της αφαίρεσης, διαπερνά όλο το Μοντεσσοριανό υλικό.

Την τελευταία μέρα στο Μικρό Δέντρο δεν την γιορτάσαμε με διαφορετικό τρόπο, απ’ ότι γιορτάζουμε τις άλλες μέρες.
Την τελευταία μέρα στο Μικρό Δέντρο δεν αφήσαμε τα πιάτα άπλυτα, τα ράφια ασυμμάζευτα και τα τραπέζια λερωμένα.
Την τελευταία μέρα στο Μικρό Δέντρο δεν παίξαμε και δεν δουλέψαμε διαφορετικά, ούτε συζητήσαμε για άλλα θέματα απ’ ότι τις άλλες μέρες.
Την τελευταία μέρα στο Μικρό Δέντρο δεν συνέβη τίποτα διαφορετικό απ’ ότι συμβαίνει τις υπόλοιπες μέρες..

Το εγγενές ενδιαφέρον του ανθρώπου προς το περιβάλλον

Θεωρούμε ότι η διαδικασία της μάθησης πρέπει να περιλαμβάνει την ελεύθερη αλληλεπίδραση με το υλικό του σχολείου αλλά και με το έμψυχο περιβάλλον. Αφήνοντας για λίγο στην άκρη τους άλλους ανθρώπους και την ελευθερία και τα όρια ανάμεσα τους, ασχολούμαστε ξεχωριστά  με την αλληλεπίδραση με τα μη ανθρώπινα έμψυχα όντα.

Τα παιδιά ήδη από πολύ μικρή ηλικία, πριν καν έρθουν σχολείο, έχουν δείξει το ενδιαφέρον τους για τα ζώα. Εντοπίζουν τα έντομα κάτω στη γη, λένε πολύ γρήγορα μετά το «μαμά» και το «γαβ-γαβ», κοιτούν τα πουλιά που πετούν. Ζουν πολλά διαφορετικά είδη, ακόμα και στις πόλεις. Το πιθανότερο είναι ότι το παιδί παρατηρεί τη φύση γύρω του, πολύ πριν ο ενήλικας αρχίσει να του εισάγει υλικό (π.χ. βιβλία με εικόνες). Αναγνωρίζουμε το παναθρώπινο εγγενές ενδιαφέρον προς τη φύση, πολύ πριν την ανάγκη ύπαρξης θεωριών για την περιβαλλοντική ηθική.

Για καλή μας τύχη (ή επειδή το διαλλέξαμε) το σχολείο μας βρίσκεται δίπλα στο σημείο που τελειώνει η Τούμπα και αρχίζει το δάσος. Τα γύρω σπίτια είναι κυρίως μονοκατοικίες με αυλές που χωρίζονται από το δάσος με τον περιφερειακό. Πολύ κοντά μας, λοιπόν, αρχίζει το δάσος και τελειώνει η πόλη. Στην Τούμπα, κατά μήκος των ρεμάτων της, υπάρχουν γειτονιές με παλιές μονοκατοικίες και μεταξύ των σπιτιών αναπτύσσεται ελεύθερη γηγενής βλάστηση.

Έτσι, πίσω από το κτίριο του σχολείου μας υπάρχει ένα τμήμα των τελευταίων κωνοφόρων δέντρων του δάσους πριν αρχίσουν οι πυκνές πολυκατοικίες. Πέρσι αποφασίσαμε να καθαρίσουμε αυτό το κομμάτι που τώρα αποκαλούμε αγρό, ακολουθώντας μία λογική: Κόψαμε τα κλαδιά των δέντρων που είχαν ακουμπήσει στο έδαφος και τα πυκνά αγκάθια. Καθαρίσαμε τα μπάζα και τα σκουπίδια που κατεβάζει ο περιφερειακός (για την ακρίβεια χρειάζεται να καθαρίζουμε συνεχώς από τα πλαστικά που κατεβαίνουν). Ορίσαμε ένα κομμάτι στο οποίο δεν θα επεμβαίνουμε καθόλου. Ενισχύσαμε τα σημάδια από τις ροές του νερού που υπήρχαν στο έδαφος και δεν έχουμε περιφράξει παρά μόνο σχεδόν νοητά. Χρησιμοποιούμε φυσικά υλικά για τις κατασκευές και διατηρούμε ένα μπαξέ με οπωροκηπευτικά, λουλούδια και βότανα. Πάντα βάζουμε σε ένα μπολ χαμηλά τα περισεύματα από το μεσημεριανό μας και πρόσφατα βάλαμε σε ένα κοντό κορμό συκιάς και μία ταίστρα πουλιών με σιτάρι.

Στον αγρό, λοιπόν, έχουν εμφανιστεί πολλά διαφορετικά είδη. Καρακάξες, χελώνες, σκυλιά, γάτες, σπουργίτια, σκίουροι, τσαλαπετεινοί. Κότες, γεωσκώληκες, αράχνες, μυρμήγκια, κουνούπια και χίλια δυό άλλα. Το γεγονός αυτό θέτει απευθείας ένας προβληματισμό παιδαγωγικής φύσης. Πώς θα εξασφαλίσουμε την ειρηνική εξερεύνηση του περιβάλλοντος για εμάς και για τα παιδιά με σεβασμό προς αυτό;

Η παιδαγωγική με την οποία ασχολούμαστε προσεγγίζει το άτομο ολιστικά. Δεν διαχωρίζει το σώμα από την νόηση και έχει σαν στόχο την απρόσκοπτη ανάπτυξη του οργανισμού ως όλον. Μοιραία αυτή η νόηση για τον άνθρωπο μας οδηγεί στη σκέψη ότι όχι μόνο ο άνθρωπος, αλλά όλοι ο οργανισμοί (θα έπρεπε να) έχουν δικαίωμα στην απρόσκοπτη συνέχιση του κύκλου της ζωής τους.

Από την αρχή συμφωνούσαμε ότι δεν θέλουμε να έχουμε στο περιβάλλον ζώα σε κλουβιά, ούτε να επισκεφθούμε έναν ζωολογικό κήπο/πετ σοπ. Αλλά βέβαια, αυτό δεν είναι  αρκετό. Ασχολούμαστε πρώτα εμείς με το να παρατηρούμε τη φύση γύρω από το κτίριο του σχολείου και μέσα σε αυτό (φυτά εσωτερικού χώρου και έντομα). Ενισχύουμε τα παιδιά να κάνουν το ίδιο και να μην παρεμβαίνουν στη δραστηριότητα του άλλου οργανισμού. Μοιραζόμαστε πληροφορίες όπως ότι ο τόσο ζουμερός και θελκτικός γεωσκώληκας ζει μόνο στο χώμα και οι τρύπες του βοηθάνε τα φυτά να ριζώνουν. Έτσι όταν τον βρίσκουμε με το φτυάρι μας στο χώμα τον επιστρέφουμε πάλι εκεί και προσέχουμε να μην τον πληγώσουμε.  Λέμε στα παιδιά ότι αν η γάτα θέλει να χαιδευτεί θα έρθει από μόνη της στην αγκαλιά τους. Ονομάζουμε τα είδη και θέλουμε να τονίζουμε ότι είτε κάτι μας φαίνεται χαριτωμένο είτε όχι, η ύπαρξή του έχει τη δική της αξία. Δεν θέλουμε να αντιμετωπίζουμε τα ζώα σαν να είναι απομονωμένα εργαλεία για μελέτη ή πειράματα. Η φύση έχει αξία πέρα και άσχετα με τη χρησιμότητα που μπορεί να της αναγωρίζει ο άνθρωπος.[1]

Ακόμη μία διαχωριστική γραμμή για την ανθρώπινη δραστηριότητα είναι η πρόκληση του πόνου σε έμβια όντα. Τα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία μπορεί να κατανοήσουν ότι το φτυάρι δεν προκαλεί πόνο στο χώμα αλλά μπορεί να προκαλεί πόνο στο δέντρο. Χωρίς να είμαστε πολλές φορές σε θέση να στοιχειοθετήσουμε το τι είναι πόνος και το πώς γίνεται αυτός αισθητός σε άλλους οργανισμούς, τα σημάδια του αν κάποιος-α/κάτι πληγώνεται, άρα πονάει είναι αισθητά και ορατά.

Η καθημερινή αναγνώριση και ενασχόληση με τα δικαιώματα των οργανισμών που ζουν και αποτελούν το χώρο που ονομάζουμε σχολείο, είναι αυτή που θα εμφυσήσει στα μικρά παιδιά το σεβασμό προς αυτούς. Παραφράζοντας τον Γεωργόπουλο(2002,σελ.481) μπορούμε να πούμε ότι ο τρόπος για να «διδάξεις αξίες» στα παιδιά μπορεί να είναι η καθημερινή ενασχόληση και αναγνώριση της ζωής και των δικαιωμάτων των οργανισμών που ζουν και αποτελούν το χώρο του σχολείου. Έτσι θα βοηθήσουμε τα παιδιά  να συνηδειτοποιήσουν τις δικές τους αξίες, χωρίς να χαρακτηρίζουμε συμπεριφορές και γεγονότα ώς «σωστά» ή «λάθη».

Η εκδρομή στον ιππικό όμιλο

Όταν κάποια είπε στην παιδική συνέλευση ότι της αρέσουν τα πόνυ και ότι επισκέφθηκε μία φάρμα με την οικογένειά της, φυσικά τράβηξε το ενδιαφέρον κι άλλων παιδιών κι εμείς καταλάβαμε ότι αναδύθηκε ένα θέμα στην κοινότητα των παιδιών. Συζητήσαμε στη συνέλευση για τα άλογα, τις ζέβρες και τα πόνυ. Ξεφυλλίσαμε βιβλία με εικόνες και πληροφορίες για τα άλογα, μάθαμε χρήσιμο λεξιλόγιο και ζωγραφίσαμε

Στο  μεταξύ οι συνοδοί εξερευνήσαμε τί επιλογές έχουμε ώστε να έρθουμε σε επαφή με άλογα. Έχοντας ένα εύρος επιλογών από φάρμες και ιππικούς ομίλους καταλήξαμε στον ιππικό όμιλο της θέρμης και αυτή η επιλογή πάλι δεν είναι τυχαία. Εκεί θα μας δινόταν η ευκαιρία, έστω και για λίγο, να ασχοληθούμε με τη φροντίδα του ζώου, να το βουρτσίσουμε αλλά και όποιος/α ήθελε μπορούσε να ιππεύσει. Ξεναγηθήκαμε στους στάβλους και παρακολουθήσαμε ένα κορίτσι που ιππεύει το ίδιο άλογο εννιά χρόνια.

Από την άλλη ο στάβλος είναι στάβλος. Αυτά τα ζώα δεν είναι ελεύθερα. Πώς θα ήταν άραγε αν αυτά τα άλογα απελευθερώνονταν; Θα έμεναν στην πόλη σαν τους σκύλους και τις γάτες; Θα έφευγαν προς το βουνό; Τα άλογα για αιώνες τώρα ζουν κοντά στον άνθρωπο. Όπως και οι σκύλοι και οι γάτες. Έχουν υπηρετήσει τον άνθρωπο, έχουν βασανιστεί από αυτόν αλλά και έχουν γίνει συντροφιά του, αντικείμενα του θαυμασμού του και της παρατήρησής του. Εμείς , λοιπόν, ποιά κουλτούρα επιλέγουμε να αναπαράγουμε και ποιούς τρόπους θα διαλλέξουμε για να την ενσωματώσουμε;

[1] «Έμφυτη ή εγγενής αξία (αυταξία) είναι αυτή που έχει ένα ον ή αντικείμενο απλώς και μόνο από το γεγονός την ύπαρξής του και όχι λόγω της χρησιμοποίησής του για κάποιο σκοπό. Συνήθως αντιδιαστέλλεται προς την εργαλειακή αξία, την οποία αποδίδουμε σε κάτι το οποίο, χρησιμοποιώντας το, κερδίζουμε». Γεωργόπουλος (2002 σελ.216)

Βιβλιογραφία

Αλέξανδρος Γεωργόπουλος, Περιβαλλοντική Ηθική, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2002

Μάρραιη Μπούκτσιν, Η ριζοσπαστικοποίηση της φύσης, εκδ. Ελεύθερος Τύπος, Αθήνα 1985

Εικόνες

Πριν από λίγο καιρό ένα μικρό μέλος της κοινότητας μας εξέφρασε την επιθυμία να επισκεφτούμε έναν/μία οδοντίατρο, πρόταση που έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από την συνέλευση των παιδιών. Είχε προηγηθεί επεξεργασία του θέματος στην πρωινή καθημερινότητα μέσα από υλικό και βιβλία που αναπαριστούν το ανθρώπινο σώμα και τις λειτουργίες του, θέμα που συχνά αναδύεται από το ενδιαφέρον των παιδιών. Έτσι τυπώσαμε φωτογραφίες με τα εργαλεία του οδοντιάτρου και τις ονομασίες τους όπως επίσης και τις ονομασίες των διαφορετικών δοντιών που έχουμε στο στόμα μας. Επίσης φέραμε τις οδοντόβουρτσες και το οδοντικό νήμα και πλύναμε τα δόντια μας.
Οι λεπτομέρειες τις εκδρομής οργανώθηκαν από την συνέλευση των παιδιών. Αποφασίστηκε να πάμε στην παιδική χαρά της γειτονιάς για να παίξουμε μέχρι την προγραμματισμένη ώρα της επίσκεψης και δύο παιδιά πρότειναν να πάρουμε μαζί μας το ρολόι για να μην αργήσουμε και το φαρμακείο για την περίπτωση που κάποια χτυπήσει. Τα παιδιά όρισαν υπεύθυνη για να μεταφέρει τα πράγματα και κάποιο παιδί ανέλαβε να δώσει το δώρο στην οδοντίατρο.
Τέλος, αποφασίσαμε να επισκεφτούμε το οδοντιατρείο του Κοινωνικού Ιατρείου Αλληλεγγύης Θεσσαλονίκης. Η επιλογή αυτή έγινε με γνώμονα την επιθυμία μας να συνεργαζόμαστε με δομές που διέπονται από τις αξίες της αλληλεγγύης και της αυτοοργάνωσης.
Κατά την διάρκεια της ξενάγησης μας στον χώρο είχαμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε το φαρμακείο του κοινωνικού ιατρείου καθώς και το οδοντιατρείο. Η οδοντίατρος μας ξενάγησε στην χρήση των διάφορων εργαλείων καθώς και στην σωστή χρήση της οδοντόβουρτσας. Τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να αγγίξουν τα εργαλεία, να καθίσουν στην καρέκλα του οδοντιατρείου και, όσα το επιθυμούσαν, να εξεταστούν.
Το ΚΙΑ της Θεσσαλονίκης είναι μία συλλογικότητα φροντίδας της υγείας που παρέχει, εδώ και επτά χρόνια, πρωτοβάθμια ιατρική (έξω-νοσοκομειακή) και φαρμακευτική περίθαλψη σε όλους τους ανασφάλιστους κατοίκους της πόλης. Αποτέλεσε αποτέλεσμα της πρωτοβουλίας των υγειονομικών που ανέλαβαν την φροντίδα της υγείας των 50 μεταναστών απεργών πείνας τον Ιανουάριο του 2011 στο ΕΚΘ και στεγάζεται στην Αισώπου 24 στην περιοχή του Βαρδάρη. Το ΚΙΑ συνδέεται με ένα δίκτυο νοσοκομειακών και ιδιωτών γιατρών οι οποίοι αναλαμβάνουν δωρεάν τις ανάγκες που δεν δύναται να καλυφθούν εντός του Κοινωνικού Ιατρείου, όπως επίσης και με ορισμένα φαρμακεία τα οποία συλλέγουν φάρμακα για το ΚΙΑ.
Το ΚΙΑ αποτελεί ένα αυτόνομο και αυτοδιαχειριζόμενο εγχείρημα που λειτουργεί με σχέσεις αλληλεγγύης στο εσωτερικό του ενώ ταυτόχρονα επιδιώκει την συνεργασία με αντίστοιχες δομές της πόλης. Το όργανο λήψης αποφάσεων είναι η Γενική Συνέλευση στην οποία συμμετέχουν ισότιμα όλα τα μέλη με στόχο την σύγκλιση και την ομοφωνία. Το ΚΙΑ χρηματοδοτείται από αλληλέγγυα άτομα και συλλογικότητες ενώ δεν επιδιώκει την συνεργασία με το κράτος, την εκκλησία, την αγορά ή τα κόμματα προτάσσοντας παράλληλα τις σχέσεις αλληλεγγύης και την υγεία ως κοινωνικό αγαθό.
Ευχαριστούμε το ΚΙΑ Θεσσαλονίκης για την φιλοξενία και ιδιαίτερα την παιδοδοντίατρο Στέλλα Φράγκου για τον χρόνο, την υπομονή και την φροντίδα που έδειξε στα παιδιά μας.

η απόφαση της παιδικής συνέελευσης αναρτήθηκε στον πίνακα ανακοινώσεων

κάρτες λεξιλογίου και εικόνων για την προετοιμασία του θέματος

την ώρα της ξενάγησης

Κυκλοφορήσαμε καινούρια ημερολόγια για το 2018 για την οικονομική ενίσχυση του Μικρού Δέντρου.

Μπορείτε να τα βρείτε στα εξής σημεία:

La Otra Biblioteca | Η “άλλη” Βιβλιοθήκη (Μικρόπολις-Κοινωνικός χώρος για την Ελευθερία), Βενιζέλου & Βασ.Ηρακλείου 18

Ακυβέρνητες Πολιτείες (Αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα βιβλίου και εντύπου), Αλ.Σβώλου 28

Poeta (Συνεταιριστικό Βιβλιοπωλείο-Καφέ), Αριστοτέλους 34

Στο Μικρό Δέντρο επιθυμούμε να υπάρχει ένας χώρος συνεργασίας και
επικοινωνίας με το ‘έξω’. Προσπαθούμε να φτιάξουμε μια σχολική κοινότητα, που
να περιλαμβάνει ένα δίκτυο σχέσεων και μοιράσματος. Η παιδαγωγική σαν ένα
μέσο ανταλλαγής ιδεών και μάθησης. Η κατάκτηση της γνώσης μέσα από το βίωμα
και όχι την αναπαραγωγή. Προσπαθώντας να προσεγγίσουμε την δημιουργία ενός
ανοιχτού σχολείου, δεχτήκαμε διάφορες επισκέψεις αλληλέγγυων φοιτητών,
δασκάλων αλλά και μαθητών την χρονιά που μας πέρασε. Αυτή η διαδικασία
ανατροφοδότησε όλη την κοινότητα μας, και έδωσε χώρο να εκφραστούν
προβληματισμοί, αλλά και να εμπλουτιστεί η πρωινή καθημερινότητα. Με την
ατομική εμπλοκή του καθενός/μια ενδυναμώνεται η συλλογικότητα και χτίζεται
σιγά σιγά το σχολείο της κοινότητας.
Η Μ. φοιτήτρια και εργαζόμενη στον τομέα της εκπαίδευσης, διάλεξε να κάνει μια
εργασία για τον ρόλο των εικαστικών στο σχολείο. Έτσι, λοιπόν επισκέφτηκε
αρκετές φορές το σχολείο, και στο τέλος μέσα από την συνεργασία, έκανε μια
λεπτομερή καταγραφή των εικαστικών δράσεων των παιδιών στο δωμάτιο των
εικαστικών αλλά και έξω από αυτό. Στο χώρο των εικαστικών το παιδί πρακτικά
μπορεί να γνωρίσει και να εξασκήσει διάφορες τεχνικές, να εκθέσει τα έργα του, να
διαβάσει βιβλία με τις βιογραφίες των ζωγράφων, να εμπνευστεί από πίνακες
ζωγραφικής, και να γνωρίσει κινήματα τέχνης. Από την μεριά των συνοδών δεν
προωθείται κάποιο κατευθυνόμενο πρόγραμμα, αλλά προτεινόμενες
δραστηριότητες και project που αναδύονται μέσα από τα ενδιαφέροντα των
παιδιών, τα ερεθίσματα που ‘έρχονται’ από το σπίτι, αλλά και από το προσωπικό
στιλ της καθεμιάς.
Η τέχνη βοηθάει τα παιδιά να γνωρίσουν τους εαυτούς τους και τους άλλους και να
κατανοήσουν τη μοναδικότητα τους. Επιτρέπει στα παιδιά να εκφράσουν χωρίς
λέξεις αντικείμενα, ιδέες, ανθρώπους, μέρη, εμπειρίες, γεγονότα και αισθήματα.
Πολλές φορές το παιδί δεν είναι σε θέση ή δεν θέλει να συζητήσει συναισθηματικά
θέματα ή αισθήματα για τον εαυτό του, την οικογένεια ή τους φίλους του. Η τέχνη
επιτρέπει την έκφραση αυτών των συναισθημάτων και των φόβων. Δίνει στα παιδιά
την ευκαιρία μέσω της φαντασίας να εκφράσουν αυτό που δεν μπορεί να συμβεί
στην πραγματικότητα. Ως δημιουργός το άτομο συνθέτει τον δικό του προσωπικό
πολιτισμό, είτε αυτό σημαίνει αισθητική είτε εξέλιξη, ταυτότητα, αντίληψη, τόπο,
μνήμες και έπειτα από το σύνολο προκύπτει ο συλλογικός πολιτισμός. Ελπίζουμε να
θεωρείται αυτονόητο ότι δεν έχουμε την παραμικρή προσδοκία να κάνουμε τα
παιδιά μικρούς Βαν Γκογκ, μικρούς Ρεμπώ ή μικρές Ισιδώρες Ντάνκαν ή έστω να
αξιολογήσουμε τα έργα τους με βάση οποιαδήποτε καλλιτεχνική αρτιότητα. Το
παιδί γεννιέται με την ικανότητα να μπορεί να χτίζει τον εαυτό του. Εμείς ας
φροντίσουμε να βρίσκει τις αναγκαίες συνθήκες και τα απαραίτητα υλικά για να
υψώσει το οικοδόμημα του ολοκληρωμένου, ευτυχισμένου ανθρώπου.
(Παιδαγωγικό Πλαίσιο 2014, Τέχνη και δημιουργική έκφραση)
“Η τέχνη παύει να είναι ένα χομπίστικο ενδιαφέρον με το ποίο ασχολούνται οι ελίτ,
αλλά ριζώνει μέσα στην καθημερινή κουλτούρα της κοινωνίας και ένα σίγουρος
τρόπος για να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα δεν είναι παρά να το εντάξουμε σε
μια εκπαιδευτική διαδικασία” (Αdorno,1984).

Για να διαβάσετε την εργασία πατήστε εδώ

Ακόμη μία χρονιά επικοινωνίας και συνεργασίας ολοκληρώνεται στο Μικρό Δέντρο, συνεχίζοντας την προσπάθεια για την αυτοοργάνωση και την άμεση δημοκρατία στην εκπαίδευση. Ολοκληρώσαμε τον κοινοτικό απολογισμό της χρονιάς για την πρωινή καθημερινότητα, για τις διαδικασίες οργάνωσης, αλλά και για το πλέγμα των σχέσεων μας (παιδιά-γονείς-συνοδές). Οι συλλογικές μας ανάγκες και επιθυμίες ανατροφοδοτούν συνεχώς την θεωρία και την πράξη και το αντίστροφο. Η αναστοχαστική διαδικασία πάνω στο ερώτημα «γιατί να κάνουμε ένα τέτοιο σχολειό;»βοηθά στον εμπλουτισμό των συνθηκών μάθησης, αλλά και στην διαμόρφωση των εργαλείων που εφαρμόστηκαν και που επιλέξαμε για να στηριχτούμε.
Κατά την διάρκεια της σχολικής χρονιάς το σχολείο -όχι μόνο το εσωτερικό του κτιρίου αλλά και το εξωτερικό περιβάλλον- αλλάζει, αναδιαμορφώνεται, ανακαινίζεται και γενικώς παιδιά, γονείς και συνοδοί φέρνουμε τα πάνω κάτω. Φέτος, υπήρξε έντονος πειραματισμός στο εσωτερικό του κτιρίου, ώσπου καταλάβαμε ότι το παρακάναμε, αφού η Μ.(4 χρονών) μας ρώτησε αυστηρά: “γιατί αλλάζετε συνέχεια θέση στα πράματα;”. Έτσι, λοιπόν αποφασίσαμε να αφήσουμε το υλικό και τις γωνιές στην τελευταία θέση τους, και ξεκινήσαμε με τον εξωτερικό χώρο που περιβάλει το σχολείο. Το Κρυονέρι είναι μια περιοχή με ένα μικρό κωνοφόρο δασάκι, και μικρές εκτάσεις αγρού. Έτσι, λοιπόν ξεκινήσαμε να καθαρίζουμε την κοντινή περιοχή από τα σκουπίδια, και τα βάτα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να γεννηθούν ιδέες και ερωτήματα από όλους και όλες. Ξεκινήσαμε να καλλιεργούμε ένα μικρό μπαχτσέ, φτιάξαμε διάφορα σκαρφαλώματα και αρχίσαμε να παρατηρούμε καινούργια φυτά και ζώα και να προσπαθούμε να ζούμε σε αρμονία με αυτά. Έτσι το ‘μέσα’ εμπλουτίστηκε με το ‘έξω’ και το αντίστροφο.

Αυτονομία στην καθημερινότητα

Αποκτώντας αυτονομία μέσα από καθημερινές δραστηριότητες

Εργαλεία στα μέτρα των παιδιών

Η γωνιά των επιστημών

Καλλιεργώντας την αισθητηριακή αντίληψη

Η γραφή και η ανάγνωση είναι μέσα έκφρασης και επικοινωνίας

Προσπαθούμε να φτιάχνουμε μόνες μας τα παιδαγωγικά υλικά μας

Η γωνιά της μουσικής

Η γωνιά της αριθμητικής

Η τέχνη σαν έκφραση και σαν καλλιέργεια της αισθητικής

Η γωνιά του καβαλέτου και της τοιχογραφίας

Ψυχοκινητικές δραστηριότητες στην αυλή

Ο μπαχτσές μας(Μάης)

Ο μπαχτσές μας(Ιούνης)

“Τα παιδιά είναι οι μεγαλύτεροι θαυμαστές της φύσης” Μ.Μοντεσσόρι

Ο πάγκος του ξυλουργείου