τυπώθηκαν από την τυπογραφική κολλεκτίβα Druck!
για την οικονομική ενίσχυση του Μικρού Δέντρου
και διατίθενται με ελεύθερη συνεισφορά
μπορείτε να τα βρείτε στα εξής σημεία:
Ηρώδου Αττικού 4 (Άνω Λαδάδικα), Θεσσαλονίκη
Αλ. Σβώλου 28, Θεσσαλονίκη
Βενιζέλου και Βασ. Ηρακλείου 18,
…και μια ομάδα γεννιέται…
Στην παιδική συνέλευση τα παιδιά εξασκούνται στο να εκφράζουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους χρησιμοποιώντας το λόγο, να τις υλοποιούν και να τις συλλογικοποιούν όπου είναι εφικτό. Για να κατανοήσουμε τους τρόπους με τους οποίους παίρνουμε αποφάσεις και στη συνέχεια τις υλοποιούμε με τις δικές μας δυνατότητες, βρίσκουμε απαραίτητο αυτές να έχουν μια συνέχεια και μια συνέπεια.
Όλο αυτό βέβαια, εάν και εφόσον η προτεινόμενη δραστηριότητα είχε ενδιαφέρον, εάν η διαδικασία ήταν δημιουργική και την ένιωσαν έτσι τα μέλη της ομάδας.
Όπως και στην πρώτη οργανωμένη μέρα ζαχαροπλαστικής, έτσι και τώρα, το ενδιαφέρον των παιδιών υποστηρίχτηκε από τους ενήλικες μέσω κάποιων κοινών κατακτημένων εργαλείων. Έτσι, ένα από τα θέματα επόμενης παιδικής συνέλευσης ήταν η δραστηριότητα της ζαχαροπλαστικής. Να πούμε πως περάσαμε, πως νιώσαμε, τι σκεφτόμαστε για αυτήν, αν θέλουμε να ξαναδοκιμάσουμε. Και βέβαια θέλουμε να ξαναδοκιμάσουμε. Μέσα από τη ζαχαροπλαστική χρησιμοποιούμε καινούρια υλικά και εργαλεία, πειραματιζόμαστε με τη θερμότητα και την επίδραση της σε κάποια συστατικά, εξασκούμε τις δεξιότητες μας στον υπολογισμό των ποσοτήτων και τελικά δημιουργούμε κάτι ιδιαίτερα νόστιμο που τρώγεται κιόλας!
Αυτή τη φορά η απόφαση ήταν κρέμα βανίλια. Έτσι συγκεντρωθήκαμε, ενδιαφερόμενοι/ες, συγκεντρώσαμε τα υλικά μας και τα εργαλεία και ξεκινήσαμε το μαγείρεμα. Μαζί με την κρέμα έδεσε και μια μικρή νέα ομάδα. Από αυτούς και αυτές που βρήκαν προσωπικό κίνητρο και ενδιαφέρον να ασχοληθούν σε συνέχεια με αυτή τη δραστηριότητα.
Όταν το γλυκό ήταν έτοιμο να μπει στο ψυγείο πήραμε λίγο χρόνο για να συζητήσουμε για το επόμενο γλυκό. Το βασικό ερώτημα ήταν :
Μπορούμε εμείς που μαγειρέψαμε αυτά τα γλυκά να αποφασίζουμε για το επόμενο? Είναι θέμα της μεγάλης παιδικής συνέλευσης ή θέμα της καινούριας μικρής ομάδας μας?
Μέσα από κάποιους κύκλους φάνηκε η διάθεση να αποφασίζουμε κάθε φορά για το επόμενο γλυκό όσοι/ες ασχοληθήκαμε με το προηγούμενο.
Βάση αυτής της απόφασης , την επόμενη φορά θα συναντηθούμε για να φτιάξουμε ζελέ από φρούτα.
Γεια στα χέρια μας!
τα υλικά και τα εργαλεία μας
και μερικές στιγμές από τη διαδικασία
Οι αυτομορφώσεις στο μικρό δέντρο
Για να δημιουργήσουμε συνθήκες ελευθερίας, έκφρασης και επικοινωνίας συναντιόμαστε μια φορά το μήνα και συζητάμε θέματα που αφορούν την κοινότητα μας, αλλά και ζητήματα της ελευθεριακής εκπαίδευσης τόσο στην θεωρία όσο και στην πράξη. Τις συναντήσεις αυτές τις ονομάσαμε ανοιχτές αυτομορφώσεις. Θέλουμε να είναι ανοιχτές, γιατί θεωρούμε πως αφορούν όχι μόνο τους γονείς και τους παιδαγωγούς αλλά και οποιονοδήποτε/οποιαδήποτε αμφισβητεί το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα και τα κυρίαρχα στερεότυπα που αναπαράγει. Επιδιώκουμε το μοίρασμα της γνώσης χωρίς `αυθεντίες, ειδήμονες και ακαδημαικούς. Γενικότερος σκοπός των αυτομορφώσεων είναι η προώθηση των αξιών της βιωματικής μάθησης και της ελευθεριακής εκπαίδευσης, που ορίζεται ως η άμεση δημοκρατία μέσα από την αυτοδιεύθυνση και την συλλογική αυτορρύθμιση. Η επικοινωνία μεταξύ των ενηλίκων, μεταξύ των παιδιών αλλά και μεταξύ των παραπάνω ομάδων είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κοινοτικής εκπαίδευσης. Οι αυτομορφώσεις συνδιαμορφώνονται από όλα τα μέλη της κοινότητας. Από τα παιδιά που εκφράζονται μέσα στην σχολική καθημερινότητα και από τους ενήλικες μέσα από την διαδικασία της συνέλευσης. Η κοινοτικές σχέσεις γίνονται εργαλείο μάθησης για όλα τα μέλη της κοινότητας.
Η αφετηρία των γονιών για την συμμετοχή τους στο εγχείρημα ξεκινά, από την επιθυμία τους για μια διαφορετική εκπαίδευση μαζί με τα παιδιά τους. Με την προσωπική τους εμπλοκή στο ‘χτίσιμο’ του σχολείου μέχρι και την συνδιοργάνωση των αυτομορφώσεων, κατανοούν και οι ίδιοι τις διαδικασίες μάθησης που συμβαίνουν στο σχολείο. Έτσι οι γονείς αισθάνονται το σχολείο σαν το σπίτι τους, αλλά και σαν το σπίτι των παιδιών τους, αφού γνωρίζουν, συνδιαμορφώνουν και αποφασίζουν και οι ίδιοι γαι το τι συμβαίνει ή τι θα συμβεί. Με αυτό τον τρόπο είναι πιο εφικτό να δημιουργηθούν σχέσεις εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας, όπου οι ανησυχίες του καθενός/μίας σε προσωπικό ή σε πολιτικό επίπεδο θα έχουν τόπο να εκφραστούν. Σημαντικό, ακόμη, είναι να κατανοούν γονείς και συνοδοί τον χρόνο που αφιερώνουν για την κοινότητα. Η ενεργή συμμετοχή των οικογενειών σε όλες τις διαδικασίες, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη δόμηση σχέσεων και την οικειοποίηση του εγχειρήματος, και συνεπώς τη βιωσιμότητα του.
Η αυτορρύθμιση των συναισθημάτων του παιδιού & οι παρεμβάσεις του ενήλικα
“Η ανάπτυξη της ηθικής και κοινωνικής κρίσης δεν είναι παρά άμεσο παράγωγο της αγάπης του εαυτού μας. Η βάση της κατανόησης των άλλων απ’ το άτομο είναι η ικανότητα ταύτισης με τα αισθήματά τους. Αυτή η ταύτιση που δημιουργεί το άτομο με τους άλλους, γεννάει και τα θετικά ή αρνητικά συναισθήματα απέναντί τους”.Τζόελ Σπρινγκ, Το αλφαβητάρι της ελευθεριακής εκπαίδευσης, Ελεύθερος Τύπος, Αθήνα 1985, σελ.35
Σε ένα περιβάλλον όπου οι ανάγκες του νέου ατόμου αντιμετωπίζονται με σοβαρότητα, ειλικρίνεια και συνέπεια, δημιουργώντας οι ενήλικες τις κατάλληλες συνθήκες, το νέο άτομο μπορεί να νοιώσει την ασφάλεια να εκφράσει τις επιθυμίες και τα συναισθήματα του ελεύθερα. Η αυτορύθμιση του ατόμου συντελείται μέσα από την δόμηση του εαυτού σε άμεση αλληλεπίδραση με την κοινοτική ζωή και με σεβασμό στις ανάγκες και τις επιθυμίες των υπολοίπων. Αυτές είναι βασικές προϋποθέσεις που επιτρέπουν την καλλιέργεια της αυτορρύθμισης, που αυτή με τη σειρά της είναι συστατικό στοιχείο της ελευθεριακής παιδείας. Η αυτορρύθμιση των συναισθημάτων είναι μια παράλληλη διαδικασία με τον αυτοέλεγχο, αλλά και την κοινωνική προσαρμογή. Η πρώτη παιδική ηλικία είναι η βάση του ατόμου για να καλλιεργήσει την αυτονομία, την αυτοπεποίθηση και τη συνείδηση μέσα από το βίωμα της πραγματικότητας.
Δεν υπάρχουν συνταγές και βήματα που εξασφαλίζουν την αυτορρύθμιση και την αυτονομία του παιδιού. Η αυτορύθμιση είναι η ίδια η επιθυμία για μάθηση, πώς θα μπορούσε άρα να υπάρχει ένα εγχειρίδιο που να εγγυάται την κατάκτησή της; Το κάθε νέο άτομο ακολουθεί μια ξεχωριστή πορεία για την εξερεύνηση του εαυτού και του άλλου.
Σκοπός αυτής της αυτομόρφωσης είναι να μοιραστούμε εργαλεία και τρόπους που ο/η καθένας/μία θα βρει τον εαυτό του/της σε αυτά. Να στοχαστούμε πάνω στο ζήτημα της πρώτης παιδικής ηλικίας και τα στερεότυπα που αναπαράγουμε οι ενήλικες σε σχέση με αυτή.
Στο σχολείο μας…
-επιθυμούμε μια ολιστική εκπαίδευση, όπου η ανάπτυξη των παιδιών κινητική, γνωστική, πνευματική, συναισθηματική, κοινωνική έχει ίση βαρύτητα.
-σεβόμαστε το χρονορυθμό και την προσωπικότητα του κάθε παιδιού.
-αφουγκραζόμαστε τις πραγματικές ανάγκες του παιδιού, με σκοπό να μπορέσουν και τα ίδια να τις κατονομάσουν ελεύθερα και μακριά από τις ενήλικες ηθικές νόρμες.
-συνοδεύουμε το νέο άτομο με το τρίπτυχο ακούω – συνοδεύω – προτείνω. Η ενεργητική ακρόαση είναι προαπαιτούμενο για τη δημιουργία μιας ειλικρινούς σχέσης, διότι ο ενήλικας θα χρειαστεί να περιορίσει το εγώ του, να κάνει μια μακριά παύση και μετά να προτείνει στο νέο άτομο. Μια ενήλικη πρόταση που δεν λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις ανάγκες του νέου ατόμου, συνήθως ορθώνει ένα τοίχο στην επικοινωνία και όχι μια γέφυρα.
– δίνεται η δυνατότητα της λεκτικής και της μη λεκτικής έκφρασης των συναισθημάτων, μέσα από το περιβάλλον (γωνιές γλώσσας, τέχνης, ψυχοκίνησης, παιδικής συνέλευσης) και το υλικό που έχει διαμορφώσει ο ενήλικας.
– αποδεχόμαστε τις ποιότητες των συναισθημάτων χωρίς απαγορεύσεις. Στην πρώτη παιδική ηλικία το νέο άτομο βιώνει εκτός από τη χαρά, τη θλίψη, το θυμό, τη ματαίωση, το στρες και όλα αυτά είναι αποδεκτά να τα βιώνει ένα παιδί.
– οι ενήλικες υπάρχουν με αυθεντικότητα σε όλο το φάσμα της καθημερινότητας, άρα και στη συναισθηματική τους έκφραση. Ο ενήλικας δεν είναι ουδέτερος και απαθής, αφού και ο ίδιος είναι κομμάτι της κοινότητας. Έτσι, κι ο ίδιος εκφράζει και ονοματίζει το συναίσθημα του σε διάφορες καταστάσεις, βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο την έκφραση των παιδιών.
– η κριτική σκέψη και η αυτορρύθμιση δομείται μέσα από την εμπειρία της αμεσο-δημοκρατικής διαδικασίας. Τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να αναλύσουν την καθημερινή τους εμπειρία μέσα από την παιδική συνέλευση εκθέτοντας τις ιδέες και τις απόψεις τους, αναλαμβάνοντας ευθύνες, κατανοώντας την ομοφωνία και υλοποιώντας τις αποφάσεις τους. Δημιουργούμε, λοιπόν, μια κοινότητα αυτορρύθμισης, όπου οι θεσμοί είναι παράγωγα ατομικών και συλλογικών αναγκών και επιθυμιών και όχι εξωτερικής επιβολής ή εσωτερικευμένης εξουσίας.
Μικρό Δέντρο, Μάρτης 2017
Το σχολείο είναι το έξω
“Κι ακόμα, όσο στερούμε στο παιδί το δικαίωμα για αυτοδιάθεση δεν μπορούμε καν να υπολογίσουμε τις δυνατότητες του.”Ρ. Φάρσον, 1983, 37
Ποιός αποφασίζει σε ποιά ηλικία θα μάθουμε τι; Ποιός αποφασίζει πότε διδάσκεται η ιστορία και η αρχιτεκτονική στο αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου; Δεν μπορεί ένα παιδί στα τέσσερά του χρόνια να ενδιαφερθεί για την μνήμη που φέρει ο τόπος που μεγαλώνει; Η αυτοοργάνωση και η συνδιαμόρφωση είναι αποκλειστικά δικαιώματα των ενηλίκων;
Για να αντιληφθεί κανείς την ακαταλληλότητα των πόλεων για τα παιδιά (σπίτι, μέσα μεταφοράς, δημόσιοι χώροι) δεν έχει παρά να κοιτάξει γύρω του. Όλα είναι φτιαγμένα για αρτιμελείς, υγιείς ενήλικες. Έτσι οι διαχωρισμοί και οι επακόλουθοι αποκλεισμοί δεν είναι μόνο ως προς της αναπηρία, τη φυλή, το φύλο, την τάξη αλλά και προς την ηλικία. Κατά τ’ άλλα υπάρχουν «ειδικοί» χώροι (με κάγκελα και πόρτες), όπου μαζεύουν οι ενήλικες τα παιδιά τους και απομονώνονται από αυτά.
Το ότι τα παιδιά μαθαίνουν μόνο μέσα από το σχολείο και μόνο από τον δάσκαλο είναι μια κοινή παραδοχή όχι μόνο του αρμόδιου υπουργείου, αλλά και της συντριπτικής πλειοψηφίας στην κοινωνία των ενηλίκων. Το παραπάνω δεν έχει παρά μόνο ένα σκοπό· να διαφυλάξει το υπάρχον σύστημα και τις παραδόσεις αυτού. Οι Ι. Ίλλιτς, Τ. Χολτ, Π. Γκούντμαν και μια σειρά Αμερικάνων μεταρρυθμιστών της εκπαίδευσης, που ανήκαν στο κίνημα της αποσχολειοποίησης, υποστήριξαν ό,τι το σχολείο είναι το έξω, δηλαδή η κοινωνία.
Μια μέρα στην παιδική συνέλευση του σχολείου μας ο Γ. (3 χρονών) μίλησε για το πόσο του αρέσουν τα καράβια. Αυτό λοιπόν το μοίρασμα άγγιξε και τα υπόλοιπα παιδιά, αφού μετά το τέλος της συνέλευσης Ο Φ. (4 χρονών) παρουσίασε το έργο του με τίτλο «Το καράβι». Την επόμενη μέρα στην συνέλευση ο πίνακας ανακοινώσεων της συνέλευσης γέμισε με ζωγραφιές και κατασκευές με θέμα το καράβι. Αρχίσαμε να μελετάμε τα βιβλία που έχουν σχέση με το θέμα, στο «μαλακό» δωμάτιο το συμβολικό παιχνίδι είχε αυτό το θέμα, αλλά και οι μεταμφιέσεις επηρεάζονταν από αυτό. Παντού στο περιβάλλον υπήρχε το ζήτημα καράβι. Οι συνοδές ενισχύσαμε το ζήτημα φέρνοντας στην παιδική συνέλευση τέσσερις φωτογραφίες από το λιμάνι: το παλιό τελωνείο, ένα γερανό, ένα ρυμουλκό και ένα επιβατικό πλοίο. Άμες, λοπόν, πήραμε απόφαση στη συνέλευση να πάμε εκδρομή στο λιμάνι. Οι συνοδές προετοιμάζοντας την εκδρομή αυτή ανακαλύψαμε πως δεν υπάρχει κανένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα ή μουσείο σε μια πόλη που κάποτε είχε ένα πολύ δραστήριο λιμάνι. Έτσι ξεκίνησε μια ερευνητική διαδικάσια από όλη την σχολική κοινότητα παιδιά και συνοδοί. Πότε χτίστηκαν οι αποθήκες και το κτίριο του τελωνείου στο λιμάνι; Ποιές υπηρεσίες λειτουργούν σήμερα; Πόσους τόνους μπορούν να μεταφέρουν οι γερανοί; Πόσα επιβατικά και φορτηγά πλοία υπάρχουν στο λιμάνι; Γιατί περνούσε ο σταθμός των τρένων από εκεί;
Ξεκινήσαμε την ξενάγηση από τον γκισέ των εισιτηρίων, ανακαλύψαμε πού αράζουν τα πλοία και πού δένουν τα ναυτικά σχοινιά, συζητήσαμε για το παλιό τελωνείο την ιστορία και την αρχιτεκτονική του, ακολουθήσαμε τις εγκατελειμενες γραμμές του τρένου και βρεθήκαμε μπροστά σε ρυμουλκά και γερανούς. Τέλος, ρίξαμε τα καραβάκια από ινδο-καρυδότσουφλο και ένα μπουκάλι με μυνήματα στο θερμαϊκό. Ο ενθουσιασμός ήταν συλλογικός αφού παιδιά, γονείς συνοδοί ανακαλύπταμε τις απωτυπωμένες μνήμες του λιμανιού της Σελανίκ[1]. Και πως κάποτε στις αρχές του 20αι. το λιμάνι αυτό ήταν από τα πιο βασικά των Βαλκανίων και πως ζούσαν και εργάζονταν Εβραίοι, Μουσουλμάνοι, Αρμένιοι, Βούλγαροι, Ντονμέδες και Χριστιανοί.
Οι εκδρομές του Μικρού Δέντρου είναι αναπόσπαστο μέρος της κοινοτικής παιδαγωγικής διαδικασίας. Για μας είναι ο χώρος και ο χρόνος για να ανακαλύψουμε τους εαυτούς μας, τους άλλους αλλά και το περιβάλλον γύρω μας. Με το μέσο αυτό επανοικειοποιούμαστε τους δημόσιους χώρους παρεμβαίνοντας σε αυτούς. Η πόλη θα είναι πάντα η καλύτερη βάση για την κατάκτηση της γνώσης και της ελευθερίας όχι μόνο των ενηλικών αλλά και των παιδιών. Υπερασπίζοντας το δικαίωμα της παιδικής ηλικίας να μην είναι ταυτισμένη με την προετοιμασία για την ενηλικίωση, αλλά η ίδια η ζωή μέσα και έξω από τα τείχη του σχολείου και του σπιτιού.
[1] Salonicco, Σελάνικ, Σόλουν; Salonicha ή Salonique; Υπάρχουν τουλάχιστον δεκατρείς παραλλαγές του ονόματος μονάχα για το μεσαίωνα· η πόλη προκαλεί εφιάλτες σ’όσους καταρτίζουν ευρετήρια και ρίγη ενθουσιασμού στους γλωσσολόγους.Mazower
Παιδαγωγική ενδεικτική βιβλιογραφία:
Ρ. Φάρσον, Για την απελευθέρωση των παιδιών, Γλάρος 1983
Τ. Χολτ, Το σχολείο φυλακή, Καστανιώτη 1978
Ι. Ιλλιτς, Κοινωνία χωρίς σχολεία, Νεφέλη 1976
Ι. Σολομών, Εξουσία και τάξη στο νεοελληνικό σχολείο, Αλεξάνδρεια 1992
Ward, The child in the city, BSP 1978
Στο νησί της αλφαβήτου, 1η, 3η, 4η επίσκεψη, Ελευθεριακή κουλτούρα
Ιστορική ενδεικτική βιβλιογραφία:
Μπάσταρδες με μνήμη, Μπάσταρδη μνήμη, 2012
Ρ. Μόλχο, Οι Εβραίοι της θεσσαλονίκης 1856-1919, Θεμέλιο 2000
M. Mazower, Θεσσαλονίκη. Πόλη των φαντασμάτων, Αλεξάνδρεια 2006
γκισέδες
“φορτηγό πλοίο, ρυμουλκό, γερανός”…
μήνυμα στο μπουκάλι
τα ινδο-καρυδότσουφλα
και λίγη μουσική Ένα καράβι παλιό σαπιοκάραβο-Βασίλης Παπακωνσταντίνου
