Οι επόμενες μέρες άλλους θα τους βρουν να αναρωτιούνται, άλλες να αναστοχάζονται, άλλες να επαναπροσδιορίζουν και άλλους να προσαρμόζονται με ανάμεικτες δόσεις αισιοδοξίας και απαισιοδοξίας. Υπάρχουν διαφορετικές αποκρίσεις στην σημερινή δύσκολη συνθήκη. Ακούγονται συχνα αυτες τις μερες φρασεις οπως: “Δεν μπορώ να ζήσω άλλο στο σαλόνι μου και δε μπορώ να παίξω άλλο στο σαλόνι μου.” Τις περισσοτερες φορες υπάρχει ένα σπίτι και κάποιοι άνθρωποι που το κατοικούν αλλα αυτό δεν σημαινει για ολους το ιδιο και μπορει να έχει πολλές αναγνώσεις. Το “μένουμε στο σπίτι μας” δεν θα ‘πρεπε να σημαίνει οτι απομονωνόμαστε στο σπίτι μας. Εμείς εδώ δεν θέλουμε να διατυπώσουμε συμπεράσματα και λύσεις – άλλωστε δεν είμασταν ποτέ υπερ αυτών – παρά μόνο ερωτήματα και αμφιβολίες.
Αυτες τις μερες ξαναθυμηθήκαμε τις ιδεες του Ivan Illich, ο οποίος ήταν απο τους ‘ονειροπόλους και τους πλανεμένους’ αυτού του κόσμου και μάλιστα υπερασπίστηκε με πάθος την ουτοπία με τις αντιφάσεις της. Ο Illich υπήρξε παθιασμένος πολέμιος της κρατικής εκπαίδευσης και του ιατρικού κατεστημένου. Παρ’ όλο που συχνά δεν συμφωνούμε ή ακόμα και εκνευριζόμαστε με τον προβοκατόρικο τροπο που εκφραζει τις ιδεες του ο Illich, σιγουρα όμως οφείλουμε να παραδεχτούμε πως κάποιες στιγμές εμπευστήκαμε απο τις ιδέες αυτές. Με μια πρώτη ματιά, διαβάζοντας τίτλους οπως: “Κοινωνία χωρίς σχολεία” και “Ιατρική νέμεση” μπορεί να μοιάζει οτι τοποθετείται ενάντια στην υπαρξη σχολείων και νοσοκομείων, ενώ στην πραγματικότητα μιλάει για το δικαίωμα του ανθρώπου στην γιατρειά και την εκπαίδευση με έναν τρόπο όμως που να αφήνει χώρο στον αυτοκαθορισμό.
Πιστεύουμε ότι η απόδοση ευθύνης δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά στο άτομο γιατί έτσι υποβαθμίζεται η σημαντικότητα του κάθε ατόμου και της ανθρώπινης ζωής εν γένει, ενώ ταυτόχρονα οδηγούμαστε στον συντηρητισμό και την απομόνωση. Η ατομική ευθύνη που μας αναλογεί είναι προτίστως η ευθύνη απέναντι στην κοινότητα. Το δικαίωμα να ορίζουμε την υγεία μας, αρα και την ζωή μας, συνοδευεται απο το σεβασμό στην υγεία του διπλανού μας. Είμαι υπεύθυνη μεν απέναντι στον εαυτό μου, αλλα είμαι υπεύθυνη και απέναντι σε άλλους γιατι οι πράξεις μου επηρεάζουν και τους αλλους.
Σε κάθε συνθήκη έκτακτης ανάγκης σαν και αυτή που βιώνουμε, κάποιο ‘άλλο’ ατομο παρουσιάζεται ως λιγότερο σημαντικό, και έτσι η κοινωνία αναδιοργανώνεται περιθωριοποιώντας τον εκάστοτε ασήμαντο ‘άλλο’, όπως είναι οι μετανάστριες, οι φυλακισμένοι, οι ανάπηροι, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι. Όσο για τους υπόλοιπους και ‘σημαντικούς’, ο Illich τονίζει πως
η νομοθεσία αναθέτει την φροντίδα για τη σωματική και ψυχική ακεραιότητα τους σε ολοένα και περισσότερους φύλακες.
Στην κοινότητα μας προσπαθουμε να προσεγγίσουμε τις αξίες της αυθεντικής επικοινωνίας, της αλληλοβοήθειας και της αγάπης, διαδικασία που άλλοτε προσεγγίζουμε και άλλοτε παραιτούμαστε από αυτήν και το αποδεχόμαστε πως είμαστε ικανές και για τα δυο (ίσως γι’ αυτό μας τη σπαει λίγο ο Illich). Όταν ο Illich διακήρυττε να πάρουμε την υγεία στα χέρια μας εννοούσε ολόκληρη την ζωή. Τα ζώα προσαρμόζονται στις εξελίξεις του περιβάλλοντος, οι άνθρωποι όμως έχουν την ικανότητα της συνειδητής επιλογής και απόκρισης. Ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να ξεσηκώνεται αλλά και να να υπομένει, να αντιστέκεται αλλά και να παραιτείται και όλα αυτά είναι αναπόσπαστο μέρος της εκπαίδευσης, της υγείας και όλης της ζωής.
Στην συνθήκη αυτή επιλέξαμε να κινηθούμε σε τρεις κατευθύνσεις: την διαδυκτιακή επικοινωνία με τα παιδιά (που σίγουρα δεν υποκαθιστά την άμεση επαφή), την επικοινωνία με τους γονείς αλλά και την στήριξη πρωτοβουλιών αλληλοβοήθειας που στηρίζουν τους ασήμαντους και τις αόρατες. Και όπως πολύ ωραία τα είπαν και στον “Κήπο των παιδιών”, ένα μεγάλο μπράβο στους/στις δασκάλου/ες του δημόσιου σχολείου που παλεύουν τον σουρεαλισμό με ότι εργαλεία έχουν!
Αγάπη
Γνώση
Αλληλεγγυη
Μα πιο πολύ Αγάπη σαν ένας τρόπος ενσάρκωσης της αλληλοβοήθειας και της αλληλεγγύης, σαν μια πρόταση για την επανάκτηση της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας. Πολλοί και πολλές έγραψαν για την αγάπη όπως η E. Goldman, o E. Malatesta, ο P. Kropotkin, o F. Nietzsche, o E. From, o B. Russell, M. Buber κ.α. Ας αποδεχτούμε, ας βιώσουμε, ας μελετήσουμε, ας αυτοεκπαιδευτουμε σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο για να καταφέρουμε -τώρα πιο αναγκαίο- να ζούμε μαζί. Κλείνουμε με μια φράση του Proudhon που τονίζει την σημασία της ενσυναίσθησης:“Να σέβεσαι τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου, και αν ακόμα δεν μπορείς να τον αγαπήσεις, να μην επιτρέπεις ούτε στον εαυτό σου ούτε σ’ εκείνον να συμπεριφέρεστε χωρίς σεβασμό. Χωρίς ισότητα, δεν υπάρχει δικαιοσύνη.” Κι αν δεν μπορουμε τουλαχιστον ας προσπαθησουμε.
– Ivan Illich, Περιορισμοί στην Ιατρική Ιατρική Νεμεση Η απαλλοτρίωση της υγείας, Εκδοτική ομάδα θεσσαλονικης, 1988