Οι αυτομορφώσεις στο μικρό δέντρο

Για να δημιουργήσουμε συνθήκες ελευθερίας, έκφρασης και επικοινωνίας συναντιόμαστε μια φορά το μήνα και συζητάμε θέματα που αφορούν την κοινότητα μας, αλλά και ζητήματα της ελευθεριακής εκπαίδευσης τόσο στην θεωρία όσο και στην πράξη. Τις συναντήσεις αυτές τις ονομάσαμε ανοιχτές αυτομορφώσεις. Θέλουμε να είναι ανοιχτές, γιατί θεωρούμε πως αφορούν όχι μόνο τους γονείς και τους παιδαγωγούς αλλά και οποιονοδήποτε/οποιαδήποτε αμφισβητεί το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα και τα κυρίαρχα στερεότυπα που αναπαράγει. Επιδιώκουμε το μοίρασμα της γνώσης χωρίς `αυθεντίες, ειδήμονες και ακαδημαικούς. Γενικότερος σκοπός των αυτομορφώσεων είναι η προώθηση των αξιών της βιωματικής μάθησης και της ελευθεριακής εκπαίδευσης, που ορίζεται ως η άμεση δημοκρατία μέσα από την αυτοδιεύθυνση και την συλλογική αυτορρύθμιση. Η επικοινωνία μεταξύ των ενηλίκων, μεταξύ των παιδιών αλλά και μεταξύ των παραπάνω  ομάδων είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κοινοτικής εκπαίδευσης. Οι αυτομορφώσεις συνδιαμορφώνονται από όλα τα μέλη της κοινότητας. Από τα παιδιά που εκφράζονται μέσα στην σχολική καθημερινότητα και από τους ενήλικες μέσα από την διαδικασία της συνέλευσης. Η κοινοτικές σχέσεις γίνονται εργαλείο μάθησης για όλα τα μέλη της κοινότητας.

Η αφετηρία των γονιών για την συμμετοχή τους στο εγχείρημα ξεκινά, από την επιθυμία τους για μια διαφορετική εκπαίδευση μαζί με τα παιδιά τους. Με την προσωπική τους εμπλοκή στο ‘χτίσιμο’ του σχολείου μέχρι και την συνδιοργάνωση των αυτομορφώσεων, κατανοούν και οι ίδιοι τις διαδικασίες μάθησης που συμβαίνουν στο σχολείο. Έτσι οι γονείς αισθάνονται το σχολείο σαν το σπίτι τους, αλλά και σαν το σπίτι των παιδιών τους, αφού γνωρίζουν, συνδιαμορφώνουν  και αποφασίζουν και οι ίδιοι γαι το τι συμβαίνει ή τι θα συμβεί. Με αυτό τον τρόπο είναι πιο εφικτό να δημιουργηθούν σχέσεις εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας, όπου οι ανησυχίες του καθενός/μίας σε προσωπικό ή σε πολιτικό επίπεδο θα έχουν τόπο να εκφραστούν.  Σημαντικό, ακόμη, είναι να κατανοούν γονείς και συνοδοί τον χρόνο που αφιερώνουν για την κοινότητα. Η ενεργή συμμετοχή των οικογενειών σε όλες τις διαδικασίες, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη δόμηση σχέσεων και την οικειοποίηση του εγχειρήματος, και συνεπώς τη βιωσιμότητα του.

Η αυτορρύθμιση των συναισθημάτων του παιδιού & οι παρεμβάσεις του ενήλικα

“Η ανάπτυξη της ηθικής και κοινωνικής κρίσης δεν είναι παρά άμεσο παράγωγο της αγάπης του εαυτού μας. Η βάση της κατανόησης των άλλων απ’ το άτομο είναι η ικανότητα ταύτισης με τα αισθήματά τους. Αυτή η ταύτιση που δημιουργεί το άτομο με τους άλλους, γεννάει και τα θετικά ή αρνητικά συναισθήματα απέναντί τους”.Τζόελ Σπρινγκ, Το αλφαβητάρι της ελευθεριακής εκπαίδευσης, Ελεύθερος Τύπος, Αθήνα 1985, σελ.35

Σε ένα περιβάλλον όπου οι ανάγκες του νέου ατόμου αντιμετωπίζονται με σοβαρότητα, ειλικρίνεια και συνέπεια, δημιουργώντας οι ενήλικες τις κατάλληλες συνθήκες, το νέο άτομο μπορεί να νοιώσει την ασφάλεια να εκφράσει τις επιθυμίες και τα συναισθήματα του ελεύθερα. Η  αυτορύθμιση του ατόμου συντελείται μέσα από την δόμηση του εαυτού σε άμεση αλληλεπίδραση  με την κοινοτική ζωή και με σεβασμό στις ανάγκες και τις επιθυμίες των υπολοίπων. Αυτές είναι βασικές προϋποθέσεις που επιτρέπουν την καλλιέργεια της αυτορρύθμισης, που αυτή με τη σειρά της είναι συστατικό στοιχείο της ελευθεριακής παιδείας. Η αυτορρύθμιση των συναισθημάτων είναι μια παράλληλη διαδικασία με τον αυτοέλεγχο, αλλά και την κοινωνική προσαρμογή. Η πρώτη παιδική ηλικία είναι η βάση του ατόμου για να καλλιεργήσει την αυτονομία,  την αυτοπεποίθηση και τη συνείδηση μέσα από το βίωμα της πραγματικότητας.

Δεν υπάρχουν συνταγές και βήματα που εξασφαλίζουν την αυτορρύθμιση και την αυτονομία του παιδιού. Η αυτορύθμιση είναι η ίδια η επιθυμία για μάθηση, πώς θα μπορούσε άρα να υπάρχει ένα εγχειρίδιο που να εγγυάται την κατάκτησή της; Το κάθε νέο άτομο ακολουθεί μια ξεχωριστή πορεία για την εξερεύνηση του εαυτού και του άλλου.

Σκοπός αυτής της αυτομόρφωσης είναι να μοιραστούμε εργαλεία και τρόπους που ο/η καθένας/μία θα βρει τον εαυτό του/της σε αυτά. Να στοχαστούμε πάνω στο ζήτημα της πρώτης παιδικής ηλικίας και τα στερεότυπα που αναπαράγουμε οι ενήλικες σε σχέση με αυτή.

Στο σχολείο μας…

-επιθυμούμε μια ολιστική εκπαίδευση, όπου η ανάπτυξη των παιδιών κινητική, γνωστική, πνευματική, συναισθηματική, κοινωνική έχει ίση βαρύτητα.

-σεβόμαστε το χρονορυθμό και την προσωπικότητα  του κάθε παιδιού.

-αφουγκραζόμαστε τις πραγματικές ανάγκες του παιδιού, με σκοπό να μπορέσουν και τα ίδια να τις κατονομάσουν ελεύθερα και μακριά από τις ενήλικες ηθικές νόρμες.

-συνοδεύουμε το νέο άτομο με το τρίπτυχο ακούω – συνοδεύω – προτείνω. Η ενεργητική ακρόαση είναι προαπαιτούμενο για τη δημιουργία μιας ειλικρινούς σχέσης, διότι ο ενήλικας θα χρειαστεί να περιορίσει το εγώ του, να κάνει μια μακριά παύση και μετά να προτείνει στο νέο άτομο. Μια ενήλικη πρόταση που δεν λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις ανάγκες του νέου ατόμου, συνήθως ορθώνει ένα τοίχο στην επικοινωνία και όχι μια γέφυρα.

– δίνεται η δυνατότητα της λεκτικής και της μη λεκτικής έκφρασης των συναισθημάτων, μέσα από το περιβάλλον (γωνιές γλώσσας, τέχνης, ψυχοκίνησης, παιδικής συνέλευσης) και το υλικό που έχει διαμορφώσει ο ενήλικας.

– αποδεχόμαστε τις ποιότητες των συναισθημάτων χωρίς απαγορεύσεις. Στην πρώτη παιδική ηλικία  το νέο άτομο βιώνει εκτός από τη χαρά, τη θλίψη, το θυμό, τη ματαίωση, το στρες και όλα αυτά είναι αποδεκτά να τα βιώνει ένα παιδί.

– οι ενήλικες υπάρχουν με αυθεντικότητα σε όλο το φάσμα της καθημερινότητας, άρα και στη συναισθηματική τους έκφραση. Ο ενήλικας δεν είναι ουδέτερος και απαθής, αφού και ο ίδιος είναι κομμάτι της κοινότητας. Έτσι, κι ο ίδιος εκφράζει και ονοματίζει το συναίσθημα του σε διάφορες καταστάσεις, βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο την έκφραση των παιδιών.

– η κριτική σκέψη και η αυτορρύθμιση δομείται μέσα από την εμπειρία της αμεσο-δημοκρατικής διαδικασίας. Τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να αναλύσουν την καθημερινή τους εμπειρία μέσα από την παιδική συνέλευση εκθέτοντας τις ιδέες και τις απόψεις τους,  αναλαμβάνοντας ευθύνες, κατανοώντας την ομοφωνία και υλοποιώντας τις αποφάσεις τους. Δημιουργούμε, λοιπόν, μια κοινότητα αυτορρύθμισης, όπου οι θεσμοί είναι παράγωγα ατομικών και συλλογικών αναγκών και επιθυμιών και όχι εξωτερικής επιβολής ή εσωτερικευμένης εξουσίας.

Μικρό Δέντρο, Μάρτης 2017